Yirminci Yüzyıl Tiyatrosunda Avangardın Dönüşümü

Abstract

1920’lerin tarihsel avangard hareketleri ortamında verilen performans sanatına dair ilk örnekler, 1960’lardan itibaren, sanatta biçim araştırmalarının, beden ile nesnenin kendiliğinin kesintisiz alışverişiyle performans arasındaki ilişki üzerine odaklandığı edimsel örneklere ilham kaynağı olmuştur. “Orada ve o anda olan”ın seyrini tutan performansın malzemesi mekân ve beden’dir. Sanatın özerk, kendi içine dönük yapısının özellikleri arasında yer alan biriciklik, aura gibi ölçütleri, postmodern bakış ekseninde yeşeren yeni sanat anlayışları içinde farklı kavramlarla yer değiştirmiştir. Ortaya çıkan yeni anlayışlar, disiplinler arası etkileşimin yol açtığı çok katmanlı üretimin bir neticesi olarak, seyirciye de aktif bir rol veren deneysel eğilimler doğurmuştur. Bu çerçeve içerisinde yer alan ve 1970’lerde müzik, dans, şiir, tiyatro, video gibi diğer alanları da kapsayan, canlı olarak izleyiciye sunulan icracı eylemleri, performans (gösterim) sanatı olarak adlandırılmıştır. Yeni sanatın belirleyicileri arasında, rastlantı ve belirsizlik öğeleri baskın bir yer tutmuş; yaratı, zaman, uzam ve nesne ile anlık deneyim önem kazanmıştır. Bu bildiri, temsil krizi olgusunun iyiden iyiye bir krize dönüştüğü batı tiyatrosunda çıkış yolu arayışları içinde yeşeren avangard tiyatro damarına odaklanmaktadır. Bildiride tiyatro tarihinin son iki yüzyılı içinde baş gösteren gelenek ve modern savaşımı içinde çözülmeye uğrayan konvansiyonel tiyatro araçlarının zamanla nasıl avangard tiyatroyu ürettiğine yönelik tarihsel ve düşünsel bir okuma gerçekleştirilmiştir.