Briyofitlerin Sucul Ekosistemlerde Biyomonitör Olarak Kullanımları

Abstract

Günümüzde küresel iklim değişikliği vb sebeplerle insanların temiz su kaynaklarına erişimi giderek zorlaşmaktadır. Mevcut temiz su kaynaklarının kirlenmesi de önemli bir çevre sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır. Su kaynaklarının kirlenmesi yalnızca insanoğlunu değil, ekosistemdeki bitkilerden hayvanlara kadar birçok canlıyı olumsuz etkilemektedir. Bu sebeple su kaynaklarının izlenmesi ve korunması için Birleşmiş Milletler’in Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinde bu konuya yer vermesi veya Avrupa Birliği’nin Su Çerçeve Direktifi’ni yayınlaması gibi ulusal ve uluslararası düzeyde çeşitli tedbirler alınmaktadır. Su kaynaklarındaki kirliliğin izlenme yöntemlerinden biri bitkilerin kullanıldığı biyomonitör (biyozileme) çalışmalarıdır. Biyomonitör amaçlı kullanılabilen bitki gruplarından biri de karayosunları, ciğerotları ve boynuzotlarından oluşan Briyofitlerdir. Briyofitler gerçek bir kök sistemi ve iletim demeti bulunmayan, anatomik ve morfolojik olarak basit yapılı bitkilerdir. Yapraklarının genellikle tek hücre katmanından oluşması, kalın hücre duvarı ve kutikul barındırmamaları ve suyu ortamdan tüm bünyeleri ile alabilmeleri gibi özellikleri sayesinde suda bulunan ağır metaller dahil mikro ve makro elementleri bünyelerinde kolayca biriktirebilirler. Bu nedenle son yıllarda biyomonitör çalışmalarında briyofitlerin kullanımında artış görülmektedir. Ağır metal kirliliğinden diğer mikro ve makro elementlerin tespitine, maden kaynaklı kirliliğin izlenmesine kadar birçok alanda kullanılabileceği kanıtlanmış olan briyofitlerden bu konuda en çok araştırılan türler ise Fontinalis antipyretica Hedw. ve Platyhypnidium riparioides (Hedw.) Dixon olarak dikkati çekmektedir. Bunun yanında briyofitlerin biyomonitör olarak kullanımlarının gelişmesi için numune alma ve analiz aşamalarında standartların belirlenmesine ihtiyaç duyulmaktadır.